Trong âm
nhạc, nếu nói Trịnh Công Sơn là phù thuỷ về ngôn ngữ thì Phạm Duy chính
là phù thuỷ về âm thanh , điều nầy quả không ngoa.
Những ai am
hiểu nhạc Phạm Duy sẽ thấy ngay những ca khúc của ông đầy chất kĩ thuật
từ khúc thức, tiết điệu, chuyển cung ( modulation)…rất sáng tạo, đa
dạng… có thể đơn cử một số bài tiêu biểu như: Áo anh sứt chỉ đường tà
(Cung Cm –Cmaj – Am ) Nghìn trùng xa cách ( Cmaj – Cm – Gmaj ),Trả lại
em yêu ( Fmaj – Amaj , Thà như giọt mưa ( Gm – Bbmaj ), Còn chút gì để
nhớ ( Cmaj – Eb ) …
Trong cuộc đời âm nhạc, ông, đã sáng tác khoảng một ngàn bài hát… những ca khúc ra đời trong mỗi hoàn cảnh khác nhau:
Mùa hè năm
1948 ở Chợ Đại- Cống Thần, Phạm Duy lênh đênh trên con thuyền giữa dòng
sông Đáy, ông quen một người con gái tên Hiếu cũng là một người mê văn
nghệ, Phạm Duy ôm đàn guitar ngồi hát mạn thuyền ,trôi trên con thuyền
tình nầy cùng người đẹp và ông đã soạn bài Tiếng Đàn tôi:
Mênh mông lả ơi
Thuyền về tới bến mê rồi
Khoan khoan hò ơi
Dặt dìu trong tiếng đàn tôi…
( bài nầy chúng ta rất quen thuộc qua tiếng hát Elvis Phương sau nầy)
cuộc tình tạm bợ không bền lâu sau đó hai người chia tay..
Thời kháng
chiến ông có xuống vùng Gio Linh – Quảng Trị để diễn.Thực dân Pháp đã
đàn áp dân làng ở đây, chúng giết nhiều người dân trong đó có 12 người
mẹ ông xúc động soạn ra bài Mười hai lời ru để ghi lại tội ác nầy:
Miền Trung yêu dấu có một bài ru
Vọng từ quê mẹ là nơi căm thù
…………………….
Mười hai người mẹ
Giặt bắt ôm con
Thả trôi xuôi dòng…
Ngoài 12 bà
mẹ hi sinh dân làng đã kể cho ông nghe một câu chuyện dã man của giặc
Pháp: Bà mẹ có người con đi dân quân bị giặc Pháp bắt chặt đầu treo giữa
chợ, không ai dám ra lấy, rốt cuộc bà mẹ lẵng lặng ra lấy đầu con đem
về chôn, ông sáng tác bài Bà mẹ Gio Linh:
Mẹ già tưới nước trồng rau
Nghe tin xóm làng kêu gào
Quân thù đã bắt được con
Đem ra giữa chợ cắt đầu
Nghẹn ngào không nói một câu
Mang khăn gói đi lấy đầu…
Bài Gánh Lúa
về với giai điệu mượt mà nhịp nhàng thường sau nầy chúng ta hay nghe
hát hợp ca được sáng tác vào Mùa đông năm 1950 khi vợ ông sanh đứa con
đầu lòng ở chợ Neo. Ngồi bế con ở trong quán Thăng Long ( quán của ông
già nhạc sỹ Phạm Đình Chương) thấy hàng ngàn dân công kĩu kịt gánh lúa
ủng hộ chiến trường, ông hứng khởi soạn một bài có dạng dân ca mới nhịp
điệu rất vui:
Mênh mông mênh mông sóng lúa mênh mông
Lúc trời rạng đông ư rạng đông
Bóng người thấp thoáng cuối đường thanh vắng
Bước đều mà quanh gánh ư nặng vai
…………………………………………………………………
Gánh gánh gánh , gánh thóc về
Gánh gánh gánh, gánh thóc về
Gánh về, gánh về
Gánh về, gánh về…..
Bài Thuyền
viễn xứ được sáng tác năm 1953, lúc Phạm Duy chân ướt chân ráo từ Hà Nội
vào Sài Gòn tình cờ gặp cô em gái Huyền Chi bán vải ở chợ Bến Thành
đưa tặng bài thơ nói lên tâm trạng nỗi niềm một người phải xa xứ rời bỏ
bến Đà Giang thân yêu ngày nào…
Chiều nay sương khói lên khơi
Thuỳ dương rũ bóng tơi bời
Làn mây hồng pha ráng trời
Sóng Đà Giang thuyền qua xứ người…
Thời gian
sau đó, ông anh Nguyễn Đức Quỳnh ( người anh tinh thần ) làm báo ngoài
miền Trung có rủ Phạm Duy ra Huế chơi, chàng nhạc sỹ lãng tử nầy đã
lang thang nhiều đêm trên những con đường nhỏ yên tịnh của xứ thần kinh.
Một hôm chủ nhân con đò sông Hương tên Mụ Tôn đã mời ông xuống đò nghe
hát, nàng ca kỹ tên Ngọc Tuý đã kết tình cùng ông. Người ca kỹ trong
khoang thuyền nhỏ và tiếng hát ngân xa trên mặt nước…đã làm ông hứng
khởi sáng tác bài Dạ Lai Hương:
Đêm thơm như một dòng sữa
Lũ chúng em êm đềm rủ nhau ra trước nhà…
Hương thơm không phải từ hoa
Mà bởi lòng ta thiết tha tình yêu thái hoà…
Đời ngon như men say
Tình lên phới phới…
Sau đó ông
đi Pháp học nhạc ( 1954 ) , cả gia đình tiễn ông tại bến Sáu Kho ( Sài
Gòn ) những ngày lênh đênh trên tàu Marseillaise vượt Ấn Độ Dương ông
nhớ nhà, nhớ con, nhớ quê hương…Phạm Duy đã sáng tác bài Ngày trở về :
Ngày trở về
Anh bước lê trên quảng đường đê
Đến bên luỹ tre
Nắng vàng hoe vườn rau
Trước hè cười đón người về…
(khi ông về
nước đã lấy tên bài hát nầy đặt cho chương trình Đêm nhạc Phạm Duy
được tổ chức tại nhà hát Hoà Bình- TP HCM năm 2006 ):
Vào những
năm 60 Phạm Duy và ban nhạc gia đình Thăng Long cộng tác rất mạnh ở mọi
lãnh vực từ Đài phát thanh,Phòng trà,Hãng đĩa hát,Đại Nhạc Hội…ông
thường đến trình diễn ở các phòng trà Đức Quỳnh đường Cao Thắng- phòng
trà Trúc Lâm đường Ngô Tùng Châu. Thấy các phòng trà làm ăn được nên
người bạn kiến trúc sư Võ Đức Diên bèn mở phòng trà Anh Vũ bên đường
Bùi Viện và mời Phạm Duy làm người dẫn chương trình văn nghệ ( thời ấy
chưa có dùng từ MC )…Thời gian nầy ông có soạn bài Phố Buồn nói lên cuộc
sống buồn tẻ nghèo nàn của lớp người lao động thành thị :
Đường về đêm đêm mưa rơi ướt bước chân em
Bùn lầy không quên bôi thêm lối ngõ không tên
……………………………
Nhìn vào khe song trông anh ốm yếu ho hen
Một ngày công lao không cho biết đến hương đêm
Em bước chân qua thềm
Mưa vẫn rơi êm đềm
Và chỉ làm phố buồn thêm…
Bài hát với
điệu Tango được mọi người biết đến nhiều nhờ giọng hát nỉ non của ca sỹ
Thanh Thuý, sau đó đã tái bản nhiều lần. Bài hát có vần điệu rất lạ thể
hiện cách chơi chữ ngộ nghĩnh của ông :…Giọt mưa mưa rơi tí tách, mưa tuôn dưới vách, mưa qua mái rách, mưa như muốn trách, mưa yêu áo rách…
Về phổ thơ
Phạm Duy đã từng thành công với các bài thơ hay một thời như : Vần thơ
sầu rụng, Hoa rụng ven sông của Lưu Trọng Lư – Tiếng sáo thiên thai của
Thế Lữ – Ngậm ngùi của Huy Cận – Mộ khúc của Xuận Diệu – Tình quê của
Hàn Mặc Tử, Tiễn em, Bên ni bên nớ của Cung Trầm Tưởng, Ngày xưa Hoàng
Thị của Phạm Thiên Thư, Thà như giọt mưa của Nguyễn Tất Nhiên…
Nhưng thành
công nhất ( theo ông nói ) vẫn là bài Ngậm ngùi, ra đời năm 1961 và khán
giả biết nhiều qua tiếng hát Anh Ngọc, rồi đến nữ ca sỹ Lệ Thu với
giọng hát ngọt ngào sang trọng đã làm cho bài hát bất tử … Đây là một
bài hát phổ thơ của Phạm Duy mà không chỉnh sửa một câu thơ nào, phổ
theo nguyên gốc mới thấy cái tài phổ thơ của nhạc sĩ. Đến nay trên nửa
thế kỉ bài hát vẫn còn thịnh hành trong giới yêu nhạc từ trong nước đến
hải ngoại
NGUYỄN DUYÊN
Không có nhận xét nào :
Đăng nhận xét